Phát triển xanh, chuyển đổi năng lượng và giảm phát thải là những xu hướng tất yếu. Việt Nam đã thực hiện một số chiến lược chuyển đổi năng lượng, bao gồm chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo và nghiên cứu công nghệ mới.

Theo báo Nhân Dân (1/2024), tại cuộc họp của các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) vào cuối năm 2021, khoảng 100 quốc gia hứa sẽ giảm 30% lượng khí thải Metan vào năm 2030, trong khi 40 quốc gia, trong đó có Việt Nam, đồng ý không xây dựng và dần dần loại bỏ điện đốt than, nguồn phát thải CO2 chính.

Tính đến cuối năm 2022, hơn 70 quốc gia chiếm khoảng 76% lượng phát thải toàn cầu đã cam kết đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0, trong đó lĩnh vực năng lượng chiếm hơn 73% tổng lượng phát thải khí nhà kính trên toàn cầu. Do đó, trong chiến lược giảm lượng carbon toàn cầu của các quốc gia, ngành điện và giao thông vận tải đóng một vai trò quan trọng (NhanDan, 20204)

Các chuyên gia cho rằng, cuộc cách mạng xanh của Việt Nam phải bắt đầu từ ngành năng lượng. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 và Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 đều đưa ra định hướng chuyển đổi năng lượng theo hướng xanh và bền vững: “Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm tiêu thụ năng lượng”. trong sản xuất, vận tải, thương mại và công nghiệp; bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia thông qua phát triển đồng bộ các nguồn năng lượng; khai thác và sử dụng tiết kiệm các nguồn năng lượng trong nước; chuyển đổi cơ cấu các nguồn năng lượng để giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch; đẩy mạnh khai thác hiệu quả và tăng tỷ trọng nguồn năng lượng mới và tái tạo trong quốc gia Đây là một chiến lược tổng thể, toàn diện nhằm thay đổi ngành năng lượng nhằm góp phần thực hiện mục tiêu giảm lượng carbon của đất nước.

Kể từ khi Thủ tướng Phạm Minh Chính tuyên bố cam kết của Việt Nam về việc giảm lượng khí thải ròng xuống 0 vào năm 2050 tại hội nghị COP26, Việt Nam đã thực hiện một số sáng kiến cụ thể để đạt được mục tiêu này. Gần đây nhất, Thủ tướng nêu những nỗ lực của Việt Nam trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh COP28. Do đó, Chính phủ đã tập trung xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện Chiến lược biến đổi khí hậu, Chiến lược tăng trưởng xanh, Quy hoạch điện VIII chuyển hướng sử dụng năng lượng tái tạo làm chủ đạo, phát triển ngành năng lượng tái tạo và tạo lập hệ sinh thái năng lượng tái tạo.

Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 13 về “Tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” cũng chứa đựng nội dung xác định ưu tiên nguồn lực và có quan điểm mạnh mẽ về nguồn lực, có đủ cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển một số ngành công nghiệp nền tảng, trong đó có công nghiệp năng lượng; Khuyến khích các tập đoàn, doanh nghiệp trong nước liên kết, liên doanh (NhanDan, 20204).

Nhờ những chính sách và sáng kiến phù hợp, Việt Nam nổi lên là thị trường sôi động và hứa hẹn nhất châu Á, dẫn đầu Đông Nam Á về tăng trưởng năng lượng gió và mặt trời. Đến cuối năm 2022, tổng công suất nguồn điện của hệ thống là 79.250 MW, trong đó các nguồn năng lượng tái tạo (gió và mặt trời) đóng góp khoảng 20.165 MW, tương đương 25,4%.

Tuy nhiên, tỷ lệ nội địa hóa chuỗi cung ứng và sự tham gia sâu rộng của doanh nghiệp Việt Nam vào việc cung cấp dịch vụ cho ngành năng lượng tái tạo (điện gió và năng lượng mặt trời) vẫn ở mức thấp. Việc nội địa hóa sản xuất thiết bị và dịch vụ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo của Việt Nam bị chậm trễ có thể là do thiếu khả năng đánh giá và phát triển dự án, cơ sở hạ tầng không đủ và sự phụ thuộc vào các quốc gia khác. Hơn nữa, năng lực kỹ thuật và mức sản lượng chưa vượt quá nhu cầu. Hơn nữa, pháp luật về năng lượng tái tạo và các cơ chế hỗ trợ còn thiếu hoặc chưa đầy đủ (NhanDan, 20204).

Nhiều chuyên gia cho rằng, để khuyến khích chuyển đổi năng lượng, cần xây dựng các trung tâm năng lượng tái tạo quốc gia tại các địa phương có tiềm năng, cùng với những cơ chế, chính sách nổi bật; có cơ chế đột phá trong lựa chọn nhà đầu tư điện gió và điện khí ngoài khơi; có chính sách tài trợ ưu đãi cho năng lượng tái tạo và công nghệ cao. Chia sẻ kinh nghiệm thành công của nước ngoài trong việc thu hút đầu tư vào năng lượng bền vững.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Hưng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) đề xuất giải pháp với 5 trụ cột chính để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của ngành năng lượng Việt Nam: sử dụng năng lượng hiệu quả, điện hóa trong các ngành kinh tế, phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới phát triển nguồn (H2 xanh, NH3), thu hồi, sử dụng và lưu trữ carbon.

Hơn nữa, để hoàn thành các mục tiêu đã thỏa thuận, điều quan trọng là phải mở các nguồn tài chính và dòng tín dụng cho các dự án thân thiện với môi trường, cũng như hoàn thiện khuôn khổ pháp lý liên quan. Cần nêu rõ yêu cầu và xác nhận dự án xanh để dự án này được cấp tín dụng xanh, trái phiếu xanh, để các tổ chức tín dụng có nền tảng hỗ trợ các sáng kiến xanh thực sự. Thảo luận xây dựng lộ trình, thủ tục, chính sách (thuế, phí, vốn, kỹ thuật, thị trường, quy hoạch, kế hoạch phát triển) cho từng ngành, lĩnh vực để tuyển dụng, khuyến khích hiệu quả của lực lượng tín dụng xanh. Xây dựng các hệ thống và quy định hỗ trợ tăng trưởng thị trường vốn sẽ giải quyết nhu cầu tài chính dài hạn của các doanh nghiệp tham gia vào các dự án năng lượng xanh và năng lượng tái tạo trong suốt quá trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam (NhanDan, 20204).